Rannsachadh Caol Acain

Le Edit Wenelius

Is mise Edit Wenelius agus tha mi a’ dèanamh an sgeama greis gnìomhachais samhraidh air maoineachadh le Comunn na Gàidhlig còmhla ri Ainmean-Àite na h-Alba. ’S ann às an Fhionnlainn a tha mi bho thùs ach tha mi air a bhith a’ fuireach ann an Alba agus Gàidhlig ionnsachadh airson faisg air còig bliadhna a-nis.

Bha ùidh agam ann an ainmean-àite mus do thòisich mi an greis gnìomhachais agus bha an ùidh seo gu ìre mhòr air a dùsgadh bho mhodal onomastics (eòlas air ainmean) a rinn mi mar phàirt den chùrsa fo-cheum agam. Mar thoireadh air a’ mhodal seo, thuig mi dè cho cudthromach ’s a tha rannsachadh ainmean-àite gus eachdraidh agus dualchas, agus cuideachd tùs agus leasachadh cànan ann an àite sam bith a thuigsinn.

’S ann air ainmean-àite ionadail anns na sgìrean Caol Acain agus Caol Reatha a chaidh iarraidh orm rannsachadh a dhèanamh. Thòisich mi le fiosrachadh air na h-ainmean-àite anns na sgìrean seo a lorg le cuideachadh bho faclairean, leabhraichean agus mapaichean agus as a sin, chruthaich mi mapa air Google Earth far an do chuir mi na h-ainmean còmhla ris an fhiosrachadh a bha mi air cruinneachadh.

Airson barrachd fiosrachaidh fhaighinn air tùs nan ainmean seo agus sgeulachdan sam bith mun deidhinn, bha cuideachd agam ri agallamhan a chlàradh còmhla ri daoine a bhuineas dhan sgìre seo.

Tha mi air dà agallamh a dhèanamh agus thog iad m’ aire gur e sgìre gu math dùbhlanach a thaobh rannsachadh ainmean-àite a tha seo. Mar a chaidh a ràdh anns na h-agallamhan: chan eil mòran daoine a bhuineas don sgìre agus aig a bheil Gàidhlig air fhàgail ann an Caol Acain agus Caol Reatha. Mar sin, tha ainmean ann (mar Mudalach, Allt Anabhaig agus Gleann Arrachd) nach urrainn dhuinn riamh a bhith cinnteach às am mìneachadh. Mhothaich mi cuideachd gun robh uaireannan diofar mòr eadar na leabhraichean agus na chaidh a ràdh leis na daoine ris an do bhruidhinn mi a thaobh tùs nan ainmean seo. Mar eisimpleir, chaidh a mholadh le Forbes ann an Place-names of Skye and the Adjacent Islands gur e am facal arrachd dwarf a tha a’ nochdadh ann an Gleann Arrachd, ach chaidh a ràdh anns an dà agallamh gu bheil e nas coltaiche gur e cruth aig darach, oak a th’ ann. Mar sin, ma tha taghadh ann eadar dà chiall a thaobh ainm shònraichte, tha e nas coltach gur e am fear nas ‘sìmplidh’, mar as àbhaist cengailte ris an nàdar, a tha ceart. Tha cuideachd ainmean san sgìre seo – dìreach mar sgìre sam bith – a tha gu math soilleir, mar An t-Eas Bàn, An Dùnan Ruadh agus Coire Bhuidhe ach ’s ann às na h-ainmean nach eil cho soilleir, mar an eisimpleir gu h-àrd, a dh’ionnsaich mi rudan feumail a thaobh rannsachadh ainmean-àite.

Tha e cuideachd air a bhith na bhuannachd dhomh gur e Suainis mo chiad chànan – leis a’ phailteas de dh’ainmean le tùs Lochlannach a tha rim faighinn anns na sgìrean seo, tha seo gam chuideachadh airson cuid de na fhaclan anns na h-ainmean a thuigsinn. Tha mi cuideachd air tar-sgrìobhaidhean a dhèanamh air na h-agallamhan a chaidh a dhèanamh airson a’ phròiseict seo an-uiridh agus ged a bha iad a’ gabhail àite ann an sgìrean diofraichte, tha iad air a bhith cuideachail dhomh gus tuigse a ruighinn air na diofar seòrsaichean de dh’ainmean a tha rim faighinn anns na sgìrean seo. ’S e pròiseact air leth inntinneach a tha seo agus tha mi toilichte gu bheil mi air cothrom fhaighinn a bhith a’ gabhail pàirt ann.