Mapa Blaeu (1654) agus na h-eileanan ann an Loch Dhùn Bheagain

’S e tùs fìor chudromach a th’ ann am mapa Blaeu (1654) oir tha e air aon de na mapaichean as sine a th’ againn ann an Alba. Mar sin, ’s e am fianais as tràithe a th’ againn airson cuid de na h-ainmean-àite. Lean Blaeu air Pont a rinn na mapaichean mionaideach as tràithe a th’ againn ann an Alba (1580an is 1590an) far an robh mapaichean Pont rim faotainn. Ged gur e mapa air leth a th’ ann am mapa Blaeu airson an àm aig an deach a dhèanamh, tha ceist no dhà an lùib a bhith ga chleachdadh: Chan eil cruth na tìre daonnan ceart is beagan obrach a dhìth gus faighinn a-mach dè an t-àite air a bheil cuid de na h-ainmean a-mach. Bheir sinn sùil air pìos beag den mhapa sa bhloga seo.

Ann an oisean mapa Blaeu den Eilean Sgitheanach, tha liosta de seachd eileanan ann an Loch Faillord. ’S e Loch Faillord seann ainm an loch-mara ris an canar Loch Dhùn Bheagain (NG216519) san latha an-diugh. Mairidh seann ainm an locha ann an Kinlochfollart (NG251466) air mapaichean an latha an-diugh fhathast.

Seo ainmean nan eilean a tha san loch a rèir Blaeu: Yl. Cholbesk, Yl. Gravellan, Ylen Clash, Yl. Grinen, Yl. Heuf, Yl. Garra, Yl. Skiandel.

Tha barrachd air seachd eileanan san loch agus chan eil a h-uile h-ainm Blaeu a’ freagairt gu dìreach ri ainmean a chì sinn air mapaichean an latha an-diugh. Mar sin, ’s i a’ cheist cò na h-eileanan air an dèan Blaeu iomradh agus dè na h-ainmean a th’ aca san latha an-diugh?

Tha cuid de na h-ainmean fhathast coltach ris an fheadhainn a bh’ aig Blaeu, ach air an litreachadh ann an dòighean eadar-dhealaichte air mapaichean OS an latha an-diugh: Yl. Gravellan ~ Gairbh Eilein (NG238495), Yl. Grinen ~ Eilean Grianal (NG226496) agus Yl. Garra ~ Garay Island (NG227491). ’S dòcha gur e Eilean Glas (NG215497) a th’ ann an Ylen Clash. Gidheadh, tha muinntir an àite ag ràdh An t-Eilean Glas ri dà eilean bheag eile aig ceann an locha cuideachd (NG253473, NG248466). Mar sin, chan urrain dhuinn a bhith cinnteach dè am fear air an robh Blaeu a-mach.

A thuilleadh air sin, tha ainmean ùra air cuid de na h-eileanan: Eilean Dubh air Yl. Cholbesk (NG222491) agus Eilean Mòr air Yl. Skiandel (NG227487). Tha beachd againn air cò na h-eileanan a bha fa-near do Bhlaeu an seo, oir tha ainmean coltach ris an fheadhainn a chleachd esan ri fhaicinn air mapaichean Ùghdarras a’ Chabhlaich (1897): Du Colbost I. airson Yl. Cholbesk agus Du Skiniden I. airson Yl. Skiandel. Mar sin, tha e coltach gun robh na h-eileanan sin aig aon àm air an ainmeachadh às leth nam bailtean a tha faisg orra: Skinidin ~ Sgianaidean (NG223477) agus Colbost ~ Ceileabost (NG211491).

Tha aon cheist air fhàgail fhathast: dè an t-eilean air a bheil Yl. Heuf air mapa Blaeu? Tha barrachd air aon eilean ann an Loch Dhùn Bheagain nach do dh’ainmich sinn fhathast agus chan eil ainm coltach ri Heuf a’ nochdadh ann am mapaichean eile. Mar sin, mairidh a’ cheist seo airson sgrùdadh nas mionaidiche san àm ri teachd.

Tùsan
PN1969.23. MacAskill, Alan. Agallamh le Iain Fraser. Tasglann Sgoil Eòlais na h-Alba, Oilthigh Dhùn Èideann.
PN1969.25. MacDonald, Sam. Agallamh le Iain Fraser. Tasglann Sgoil Eòlais na h-Alba, Oilthigh Dhùn Èideann.