An eileamaid talamh ann an ainmean-àite

Tha ceangal làidir eadar ainmean-àite Gàidhlig agus an àrainneachd nàdarra. ’S e am facal talamh dìreach aon de na h-eileamaidean a bheireas an ceangal sin air shùilibh dhuinn. Aig ìre bunasach, tha talamh a’ ciallachadh ‘earth’ no ‘ground’. Ach bidh e ag ainmeachadh àiteachas cuideachd. Tha ainmean-àite leithid Talamh Aitich agus Talamh Chàl nan comharran air mar a tha daoine a’ cleachdadh nan àitichean air a bheil iad (Cox 2002, 96). Ged nach eil Talamh Aitich agus Talamh Chàl air an àiteachadh nas motha, mhair cuimhne man cleachdaidhean sna h-ainmean.

Bidh seann-talamh cuideachd ag ainmeachadh mar a b’ àbhaist do dhaoine a bhith a’ cleachdadh àitichean. Tha, mar eisimpleir, àitichean air a bheil Sean-talamh ann an Srath Eadhair (NN559160) agus anns an Eilean Sgitheanach (NR340659) agus nochdaidh seann-talamh na h-eileamaid shònrachaidh ann an ainmean leithid Tòrr an t-Seann-Talaimh ann am Muile (NM436233). Tha na h-ainmean seo ag innse dhuinn gum b’ àbhaist an talamh sin a bhith air àiteachadh, ach nach eil sin air a bhith a’ tachairt nas motha fad ùine mòire.

Nochdaidh buadhairean eile maille ri talamh cuideachd gus innse dhuinn cò ris a tha an t-àite coltach. Tha àite ann am Bhatairnis san Eilean Sgitheanach ris an canar an Talamh Fuar. Chan eil an t-ainm sin ri fhaicinn air mapaichean, ach tha cuimhne aig muinntir an àite air fhathast. Nuair a chaidh daoine a ghluasad a-mach às na sean dachaighean aca aig àm nam fuadaichean, b’ e an Talamh Fuar an t-àite ùr a fhuair iad. Thug iad an Talamh Fuar air mar ainm air sgàth ’s cho duilich ’s a bha e ri àiteach.

Clàr-leabhraichean
Cox, Richard A. V. 2002. The Gaelic Place-Names of Carloway, Isle of Lewis: Their Structure and Significance. Dublin: School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies.